Trashëgimia

Nga: Milot Gusia
Drama “Charles III” me tekst të Jeton Nezirajt dhe nën regji të Agon Myftarit paraqet një udhëtim në të ardhmen e miteve dhe legjendave popullore shqiptare. Në letërsisë popullore të përcjellë përmes tregimeve të protagonistëve në shfaqje përfshihet pothuaj e gjithë kultura e trashëguar shumëshekullore e popullit si: artet e shfaqjes apo spektaklet, ritualet festive, praktikat shëruese popullore, njohjet e natyrës dhe gjithësisë, shkathtësitë artizanale, shprehjet gojore, duke përfshirë madje dhe gjuhën gegërishte si vektorin kryesorë të trashëgimisë kulturore jomateriale.

Shyqri Nimani u lind në vitin 1941, në Shkodër, Shqipëri. Nimani njihet si dizajneri i parë grafik, ai poashtu është një ndër themeluesit e departamentit të Dizajnit Grafik në Fakultetin e Arteve, Universiteti i Prishtinës, Kosovë. Nimani diplomoi nga Akademia e Arteve Aplikative në Beograd, më 1967, në seksionin e librit. Ai i bëri studimet postdiplomike në vitin 1969 në të njëjtin univerzitet dhe vazhdoi hulumtimin e tij artistik në Japoni në periudhën 1976—78. Më 1979, ai u bë drejtori i parë i Galerisë Kombëtare të Kosovës. Sot, Nimani jeton me familjen e tij në Prishtinë dhe vazhdon të ligjërojë lëndën e dizajnit grafik. (Oral History Kosovo)

Në Muzeun Kombëtar të Kosovës u hap ekspozita e artistit bashkëkohor Shkodran, Fatmir Juka me titull: “Xhubleta – Entropia”. Artisti përmes një tërësie punimesh zbërthen në formë artistike dhe filozofike por edhe kozmologjike njërën nga veshjet më të vjetra tradicionale – Xhubletën. Juka si një specialist i kulturës në bashkinë e qytetit të Shkodrës, si dhe si specialist dhe më pas drejtues i muzeut historik dhe nga viti 2018 edhe drejtor i Galerisë së Arteve në Shkodër ka qenë gjithmonë i pasionuar ndaj traditës së veshjeve tradicionale e veçanërisht ndaj Xhubletës.

Hysni Krasniqi u lind në vitin 1942 në Llukar, komuna e Prishtinës. Në vitin 1969, ai dimplomoi nga Departamenti i Grafikës në Akademinë e Arteve në Beograd. Në vitin 1979, nga i njëjti institucion, ai magjistroi nën mentorimin e Boško Karanović. Me themelimin e Akademisë së Arteve në Prishtinë, në vitin 1974, z. Krasniqi iu bashkua stafit akademik, dhe më vonë moti titullin profesor i rregullt i lëndës së grafikës. Ai ka pasur ekspozita të shumta në vend dhe ndërkombëtare. Sot, ai është i pensionuar dhe jeton me familjen e tij në Prishtinë. (Oral History Kosovo)

Lirije Buliqi u lind në vitin 1955 në Pejë. Ajo është artiste që punon në qeramikë me bazë në Prishtinë, Kosovë. Buliqi studioi skulpturën në Fakultetin e Arteve të Bukura në Universitetin e Prishtinës. Ajo punoi në Galerinë Kombëtare të Kosovës për katër dekada dhe ishte në qendër të institucionit të parë publik që merret me promovimin e artit modern dhe bashkëkohor.(Oral History Kosovo)

Në vitin 2008 Trashëgimia Kulturore pa Kufij (CHwB) ka nënshkruar një kontratë me UNESCO për restaurimin dhe konservimin e pikturave murale dhe dekorimeve të drurit në Xhaminë e Hadumit në Gjakovë.

Aktivitetet e para të implementimit të projektit të parë të UNESCO-s në Kosovë kanë filluar në fund të Marsit 2008. Gjatë procesit ka pasur një bashkëpunim dhe mirëkuptim nga ana e Bashkësisë Islame të Gjakovës si dhe komunitetit vendor mbi punët vijuese që do të kryhen në objektin e tyre.

“Qyteti në miniaturë” është emri i librit të printuar në 3D në gjuhën Brail, për personat me shikim të dëmtuar, i cili projekt realizohet nga Fitore Rexhepi dhe Nëntore Rexhepi në edicionin e katërt të Heritage Space.

Ky projekt bëri të mundur krijimin e tri librave me të cilat u ndanë me shkollën për personat me shikim të dëmtuar “Xheladin Deda” në Pejë. Pjesë e projektit ishin edhe njëzet harta lehtësuese të objekteve të trashëgimisë të përfshira në libra si pllaka të printuara 3D.

Atelie “DHÉ” është hapur si rezultat i projektit të Granita Grezdës, që është përfituese e edicionit të katërt të Heritage Space.

“Përgjatë katër muajve, kemi punuar ngushtë me profesionistë të zejeve. Bashkëpunimi jonë ka rezultuar në krijimin e disa punimeve të reja të cilat ndërthurrin aftësitë e punëdorës me dizajne të reja të cilat do sjellin trashëgiminë e përbashkët kulturore në një formë tjetër. Është kënaqësi e vecantë që të prezantojmë para juve krijimet unike që përfshijnë teknika, materiale dhe forma të ndryshme.(CHwB)

“Tyrbja e Çikave” film i shkurtë nga Arbërore Lola Sylaj pjesë e edicionit të katërt të Heritage Space.

Thuhet se zanat e pyllit dalin për të mbrojtur, duke sulmuar këdo që vepron për të keq. Ngjashmëria e këtij tregimi të njohur gjendet edhe tek tregimi për “Tyrben e çikave”. Video shtjellon edhe ngjashmëritë me mite dhe rituale të tjera shqiptare. Kjo video ka gjetë inspirim nga intervistat e kryera me familjen Bejtullahu në Gjakovë, të cilët janë kujdesur për këtë Tyrbe.(CHwB)

“Arkivi Rilindja” është projekt nga Ervina Halili e cila arkivoi në formë digjitale material të periudhës përderisa Rilindja ishte ende funksionale. Pjesë e projektit është edhe dokumentari “N’Rilindje” i cili paraqet përvojat personale të ish-punonjësve të Rilindjes.

Ky arkiv nuk është arkivi zyrtar i Ndërmarrjes Shoqërore Rilindja. Arkivi i kësaj ndërmarrjeje me gjithë hallkat e veta dikur funksionale, nuk është trashëguar në ditët tona.(CHwB)